In de mooiste Kozjan-boomgaard van het jaar: Zes ton appels zonder chemicaliën

Een flink aantal van hen produceert ook overvloedig in de boomgaard Darje in Franca Vrenka. Dit jaar werd hij uitgeroepen tot de meest zorgvuldige eigenaar van de weideboomgaard. Het uiterlijk van een dergelijke boomgaard is heel anders dan die van intensieve productieboomgaarden. De specialiteit zijn grote en hoge, royale fruitbomen. Ze hebben een eigen ruimte nodig: minimaal acht tot tien meter aan elke kant. Daarom hebben ze machtige kronen en stammen die het Kozjan-landschap versieren, de lokale bevolking verrassen met heerlijk fruit en tegelijkertijd onderdak bieden aan vele soorten dieren.

In de mooiste weideboomgaard van dit jaar

Ze verwelkomden ons in hun boomgaard, waar alleen hier en daar een paar ‘appeltjes’ aan de hoge bomen hangen. Zoals ze uitleggen, rijpten de ronde vruchten dit jaar iets eerder. De oogst was goed, er werd zo’n zes ton appels geproduceerd, die zonder problemen door lokale bedrijven werden opgekocht voor verwerking. Kozjan-appels belanden meestal op de tafels van lokale cateringaanbieders in glazen verfrissend sap dat de smaakpapillen verwent, zeggen ze. En de vraag neemt voortdurend toe, ze zijn tevreden.

Onlangs wonnen ze de titel Tsarevitsj in 2024. Franc, die onder de 14 beoordeelde boomgaardeigenaren de meeste punten verzamelde, verzorgt al tientallen jaren met zijn gezin de weideboomgaarden, waar hij inheemse Kozjan-fruitvariëteiten bewaart. Volgens de beoordeling van de commissie die de prestigieuze titel toekent, draagt ​​het met haar toewijding aan landbouw en natuurbehoud bij aan de biodiversiteit en het behoud van het Kozjan-landschap. Ondanks het feit dat Tsarjevic veruit de populairste en bekendste variëteit onder de Kozjan-appelen is, bijt hij het liefst in de Canadese, zegt hij.

In 2021 legden hij en zijn vrouw een nieuwe weideboomgaard aan in dit zonrijke gebied van Vrenska Gorca vanwege stervende fruitbomen en wijnstokken, en 23 jaar later bloeien traditionele variëteiten van appelbomen, peren, kersen, walnoten en hazelnoten. hier op ruim 1,3 hectare. Op de top van Griča wilde hij vooral de autochtone en traditionele fruitsoorten uit Kozjan behouden, die ze altijd op de boerderij hadden gehad. Bijna elk jaar voegt hij fruitbomen toe aan de boomgaard.

Het duurde ongeveer twintig jaar voordat de bomen volledige vruchtbaarheid bereikten. Nu slagen ze erin om op voorbeeldige wijze voor de boomgaard te zorgen, en bij het appels plukken komt desnoods de hele familie helpen, zeggen ze. Ze zijn trots op het grote voordeel van het op deze manier geproduceerde fruit. Het is volledig spuitvrij, omdat traditionele appelrassen beter bestand zijn tegen zowel ongedierte als natuurrampen. Zoals Franc ons vertelt, leren de bomen op de een of andere manier zichzelf te beschermen.

Ja, zelfs zonder chemie

“Er is nog te weinig bekend dat het mogelijk is om iets te telen zonder chemicaliën. Het grote publiek weet vaak nog steeds niet het verschil tussen fruit uit de intensieve teelt en hoogdikte weideboomgaarden. Het fruit uit zulke boomgaarden is onbespoten, heeft niet dezelfde vorm en maat juist omdat het tijdens de opslag niet is behandeld en niet met chemische middelen is behandeld.” legt de medewerker van Kozjanski Park uit Barbara Ploštajner. Zoals hij eraan toevoegt, zijn dit traditionele en inheemse variëteiten, die uiteraard geen behandeling met chemische en fytofarmaceutische middelen nodig hebben, zoals variëteiten op intensieve plantages. De vraag naar dergelijk fruit neemt toe, maar veel fruit blijft op veel plaatsen nog op de grond liggen, constateren ze.

De appels zijn niet bespoten en zijn van diverse variëteiten. Ze hebben dus allemaal een iets andere smaak en de vele soorten bieden een echte speeltuin voor experimenten. Dit werd ook bevestigd door Vrenkova, die onthult dat ze vaak met verschillende soorten appels speelt bij het bereiden van haar uitstekende appeltaart. En elk zorgt voor een andere smaak van het gebak. Sommige voegen zuur toe, andere oxideren later, legt hij uit. Zoals Ploštajner uitlegt, is de variëteit aan appelvariëteiten zo groot omdat er vroeger niet zo veel voedsel was en de variëteiten werden geteeld met als doel het hele jaar door gegarandeerd fruit te hebben. Veel appels werden vroeger verkocht in de vorm van zelfgemaakte appels, herinnert hij zich.

Hoewel dergelijke boomgaarden niet worden bespoten, vergen ze toch veel werk en moeite. Er moet gesnoeid worden, omdat de hoogte van de bomen zes, zeven meter, zelfs acht meter is, dus snoeien is veeleisender dan in een intensieve boomgaard. Ook het gazon onder de boom moet onderhouden worden, het mag niet overgroeien. Plukken is ook een bijzondere uitdaging – op hoge ladders en met behulp van plukkers, beschrijft Ploštajnereva.

Ooit een bron van levensonderhoud, tegenwoordig belangrijk voor het voortbestaan ​​van vele diersoorten

“Er was eens elk huis zijn eigen boomgaard, omdat het een bron van levensonderhoud vertegenwoordigde,” herinnert hij zich. Maar toen kwam de tijd van intensieve productie, dus velen besloten de boomgaarden af ​​te breken, toegang te krijgen met machines en zo hun werk gemakkelijker te maken. Aan de andere kant was er ook sprake van overgroei. Na verloop van tijd bleek echter dat dit negatieve gevolgen had voor het rijke dieren- en plantenleven daar.

“We staan ​​bekend om onze biotische diversiteit, en dat zit juist in de weideboomgaarden in de heuvelachtige en heuvelachtige delen van het park. In de hoger gelegen gebieden strekken zich extreem droge weilanden uit qua biodiversiteit. Deze staan ​​bekend om orchideeën en vlinders.” beschrijft Ploštajnereva. De weideboomgaarden, uitgeroepen tot Natura 2000 beschermd gebied, bieden een belangrijke schuilplaats voor vogels. Luifels zijn geschikt voor het weven van nesten, waar de boomgaard wordt gesnoeid, kunnen nesten voor nestvogels worden gemaakt. Beneden ligt echter meestal een weiland dat één of twee keer per jaar wordt gemaaid in plaats van vier keer, of het maaien wordt gemengd met begrazing. In zo’n weiland is de biotische diversiteit veel groter, er leven veel vlinders, bestuivers en diverse insecten, en dat zorgt voor een onmisbare onderlinge verbinding, legt Ploštajner uit.

Een andere specialiteit van de boomgaard van Franc Vrenko zijn de dubbele boomopstanden die een thuis bieden aan veel vogels, wat de natuurlijke omgeving verder verrijkt. Volgens het echtpaar springen er vaak konijnen en reeën in hun boomgaard. Ook in de winter zoeken veel dieren daar voedsel, voegen ze eraan toe. Van kinds af aan is Vrenko gefascineerd door de natuur, het bos en fruitbomen. Het is een groot genoegen voor hem om de kleine oorworm te observeren die in de holte van een oud bos leeft, of de stinkwants, die zich in de zomer vaak verzoet met vijgen bij de schuur, zegt hij.

“In 1999 hield de Vereniging voor Observatie en Studie van Vogels van Slovenië een vogeltelling en het bleek dat weideboomgaarden een uiterst belangrijk leefgebied voor vogels zijn. Daaronder bevinden zich veel vogels die zeldzaam of zeer bedreigd zijn.” zegt Ploštajnereva. Daarom besloten ze de heropleving van de traditie van weideboomgaarden onder de lokale bevolking aan te moedigen. Sindsdien hebben er veel activiteiten plaatsgevonden, waaronder het bekendste evenement het Kozjan Apple Festival, dat de lokale naam ‘Apple’ heeft gekregen. En zoals ze opmerken, was de missie succesvol. Dit jaar kreeg het evenement ook een bijzondere erkenning: de Natura 2000-prijs in de categorie communicatiecampagne.

‘Mensen geïdentificeerd met de vrucht’

“We hebben het bewustzijn onder de lokale bevolking versterkt van het belang van boomgaarden – niet alleen in termen van natuurbehoud, maar ook in de landbouw en economie, en dat ze een belangrijke bron van gezonde voeding zijn. Het is belangrijk dat de herinnering aan hoe boomgaarden worden onderhouden niet vervagen,” benadrukt de gesprekspartner.

Om deze reden hebben zij onder meer een verzamelboomgaard aangelegd, met onder meer 126 soorten appelbomen en 60 perenvariëteiten, waarin het genetisch materiaal van traditionele rassen veilig wordt bewaard. Het aantal ontdekte variëteiten blijft door de jaren heen groeien. Er werd ook een kwekerij van traditionele en inheemse rassen opgericht, die tegenwoordig ook biologisch is. Ze produceren zo’n 3.000 jonge boompjes per jaar en de vraag ernaar is groot, je zou kunnen zeggen dat ze voor honing gaan: “Mensen identificeerden zich met de boomgaarden, met het fruit. We wilden hen aanmoedigen om complementaire activiteiten te versnellen, zodat ze gemakkelijker konden overleven. Alles laat zien dat ze in 25 jaar de kansen hebben gezien, niet alleen in de boomgaarden, maar ook in de hele gebied.”

De telling van weideboomgaarden is nog gaande, maar volgens Ploštajner is het aantal hoge weideboomgaarden toegenomen, aangezien het aantal zaailingen van de kwekerij elk jaar wordt verkocht. “We zien dat de boomgaarden moe worden en dat er gloednieuwe worden aangelegd. De afgelopen jaren zijn er ook veel wijngaarden gekapt, en in plaats daarvan zijn op veel plaatsen ook boomgaarden gegroeid. Deze vergen veel inspanning, energie, werk en kennis, maar de wijngaard vraagt ​​nog meer. Er zijn tegenwoordig veel mensen in dienst, dus het is makkelijker om de boomgaard in de middag te beheren.” legt uit. In één adem voegt hij eraan toe dat we ons moeten realiseren dat de essentie van het Kozjan-landschap de mozaïkiteit ervan is: “We willen niet dat het alleen maar bezaaid is met boomgaarden. Een boomgaard, een weiland, een akker, een bos, borders; al deze landschapsstructuren dragen bij aan deze variatie.”

Meer dan alleen fruit

In de regio Kozjan is de appel al lang meer dan alleen een vrucht, concludeert Ploštajnereva: “Voor mensen is de boomgaard belangrijk als fruitbron, als landschapselement. De verscheidenheid aan bomen rondom de hoeve zorgt voor bescherming tegen de wind en verzacht de zomerhitte. Iedereen ziet graag een vogel over zijn appelboom vliegen. Het Kozjanska jabelo-evenement betekent een verbinding tussen de lokale bevolking en bezoekers, die de sfeer op het evenement zelf bezoeken, dat steeds populairder wordt. De lokale bevolking komt elkaar ontmoeten en socialiseren. Dit is erg belangrijk in deze tijden waarin er steeds minder zijn mogelijkheden om elkaar te ontmoeten en te socialiseren.” Ze zijn blij dat mensen zich weer bewuster worden van de kostbare natuurschatten die ze voor de deur hebben staan. Bovenal dat zelfs de jongsten zich hiervan bewust zijn. Er worden veel natuurhistorische dagen voor hen voorbereid. En zoals Ploštajnereva zich herinnert, verwarmde het haar hart toen een van de basisschoolkinderen tijdens een bezoek aan de kleurrijke weilanden wenste: “O, had ik thuis maar zo’n gazon!”